στρουμφοκάμηλος

Κυκλοφορούν στο διαδίκτυο φωτογραφίες από διάφορες αστείες ταμπέλες. Σε μία από αυτές υπάρχει το όνομα ενός νέου είδους στο ζωικό βασίλειο: η στρουμφοκάμηλος, μια ένωση στρουμφ με καμήλα. Το λάθος που έκανε ο συντάκτης της συγκεκριμένης πινακίδας περιγράφεται με τους γλωσσολογικούς όρους της παρετυμολογίας και της επανανάλυσης. 

Ο μέσος ομιλητής μιας γλώσσας δεν έχει γλωσσολογική κατάρτιση και πολύ περισσότερο δε γνωρίζει την ορθή ετυμολογία των λέξεων (Hock & Joseph, 1996: 174)· η άγνοιά του προσφέρει τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να επανερμηνευτούν ελεύθερα και να υποστούν αλλαγές στη μορφή και τη σημασία λέξεις άγνωστες προκειμένου να γίνουν σημασιολογικά διαφανείς. H διαδικασία κατά την οποία ο ομιλητής μιας γλώσσας επανερμηνεύει μία απαρχαιωμένη ή ξένη λέξη και την εξομαλύνει αλλάζοντας τη μορφή ή τη σημασία της βάσει μίας γνωστής σε αυτόν λέξης ονομάζεται λαϊκή ετυμολογία (πβ. Pisani, 1967: 150). Ο όρος αποτελεί μεταφραστικό δάνειο του γερμανικού όρου Volksetymologie, τον οποίο εισηγήθηκε το 1852 ο Ernst Föstermann με άρθρο αφιερωμένο στη γερμανική λαϊκή ετυμολογία (Malkiel, 1993: 19) που αντιδιαστέλλει προς τη «λόγια ετυμολογία» (gelehrte Etymologie), η οποία βασίζεται σε αυστηρά επιστημονικά κριτήρια. Περίπτωση λαϊκής ετυμολογίας στην ελληνική είναι π.χ. το αγιόκλημα, του οποίου η παλαιότερη μορφή *αιγόκλημα είχε καταστεί σημασιολογικά αδιαφανής, επειδή η λέξη που χρησιμοποιούταν ως πρώτο συνθετικό (αἴξ , αἰγ - ός) είχε πέσει σε αχρηστία (Μπαμπινιώτης, 2002 2 : 53 και Χατζιδάκις, 1905: 167-168).

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Ηοck Hans Henrich & Joseph Brian D., 1996: Language History, Language Change, and Language Relationship. An Introduction to Historical and Comparative Linguistics. Berlin · New York, Mouton de Gruyter.

Malkiel Yakov, 1993: Etymology. Cambridge, New York, Melbourne, Cambridge University Press.

Pisani Antonio, 1967: L’ etimologia, Storia, Questioni, Metodo. Paideia. 

Χατζιδάκις Γεώργιος, 1905: Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, τ. Α ́, Αθήνα, βιβλιοθήκη Μαρασλή (και φωτοτυπική ανατύπωση, Αθήνα, Βασιλείου, 1991).